Në përmbylljen e “Javës së Zhvillimit të Qëndrueshëm në Kosovë” të mbajtur në Prishtinë në fillim të qershorit 2018, KOSID i bëri thirrje Sekretariatit të Komunitetit të Energjisë që të ofrojë një qëndrim për përputhshmërinë e të ashtuquajturit projekti Kosova e Re me rregullat e Komunitetit të Energjisë.
Më poshtë mund të lexoni reagimin e plotë të Sekretariatit të Komunitetit të Energjisë.
Përderisa Sekretariati vlerëson të drejtën e publikut në Kosovë të informohet për natyrën e çështjeve që aktualisht janë nën shqyrtim, ajo do të vazhdojë të diskutojë më hollësisht për të gjitha çështjet me autoritetet kompetente në Kosovë dhe do të përpiqet të gjejë zgjidhje në përputhje me ligjin e Komunitetit të Energjisë.
Projekti Kosova e Re ka të bëjë me ndërtimin dhe funksionimin e një centrali me linjit me kapacitet neto prej 470 MW, duke mbuluar kështu 45-50% të kërkesës në Kosovë *. Termocentrali është planifikuar të jetë funksional në vitin 2023. Pas një procedure tenderimi, ContourGlobal u zgjodh si operatori i fabrikës në dhjetor 2017. Korniza kontraktuale, e përbërë nga tetë marrëveshje të botuara më 21 janar 2018, kërkon nga Qeveria që të krijojë një kompani publike (e ashtuquajtur NKEC) për të shërbyer si e vetmja kundërparti për ContourGlobal nën një marrëveshje për blerje të energjisë. Kompania e sapokrijuar do të blejë energjinë e prodhuar nga fabrika kundrejtë një pagese të energjisë (për energjinë elektrike të prodhuar) dhe një pagesë të kapacitetit (për vënien në dispozicion të energjisë ). Marrëveshja e blerjes së energjisë elektrike lidhet për një kohëzgjatje prej 20 vjetësh, ku do të thotë deri në vitin 2043. Ndërmarrja e re publike do të kompensojë edhe ContourGlobal për linjitin që ky i fundit merr nën një klauzolë të ashtuquajtur “take-or-pay” (merr-ose-paguaj) nga kompania minerare publike, për tarifat e rrjetit të centralit, si dhe për akuzat potenciale që rezultojnë nga pabarazitë e shkaktuara nga Kosova e Re. Kompania publike do të jetë përgjegjëse për caktimin e energjisë elektrike të prodhuar nga Kosova e Re dhe do të shesë atë energji elektrike tek furnizuesit.
Sekretariati ndau shqetësimet e saj prima facie me Qeverinë me letrën e datës 22 mars 2018. Shqetësimet kanë të bëjnë me kornizën kontraktuale për funksionimin e termocentralit të planifikuar dhe më së shumti me marrëveshjen e blerjes së energjisë elektrike të nënshkruar në dhjetor 2017. Sekretariati beson se disa nga elementet e kontratës së nënshkruar përbëjnë ndihmë shtetërore.
Ashtu si në Bashkimin Evropian, ndihma shtetërore ndalohet sipas Ligjit për Komunitetin e Energjisë (Neni 18 (1) (c) i Traktatit). Qëllimi i këtij ndalimi është parandalimi i tregut të vetëm të energjisë, i krijuar nga Komuniteti i Energjisë, nga shtrembërimi nëpërmjet avantazheve të dhëna nga burimet publike në ndërmarrje të caktuara. Sipas Paketës së Tretë të Energjisë të zbatueshme për Kosovën sipas Traktatit të Komunitetit të Energjisë, tregjet e energjisë elektrike duhet të jenë të hapura për konkurrencë dhe jo të shtrembëruara. Në rastet e krahasueshme me investimet e Kosovës së Re në Poloni dhe Hungari, para anëtarësimit në BE, Komisioni Europian dhe Gjykata Evropiane e Drejtësisë gjetën që marrëveshjet e blerjes së energjisë elektrike të përmbylluara atje, përbëjnë ndihmë shtetërore.
Në pikëpamjen paraprake të Sekretariatit, marrëveshja e blerjes së energjisë për Kosovën e Re parashikon një shpërndarje të rreziqeve që zakonisht lidhen me operimin e një termocentrali tërësisht në favor të ContourGlobal. ContourGlobal është i mbrojtur nga rreziqet komerciale siç janë: rreziku i prodhimit (duke përfshirë investimet dhe kostot variabile), rreziku i tregut (rreziku i kërkesës së përdoruesve të fundit dhe luhatjet e çmimeve), rreziku operacional (rreziku i çekuilibrit dhe planifikimi), rreziqet rregullatore dhe tatimore (përdorimi i tarifave të sistemit dhe tarifave dhe taksave të tjera, duke përfshirë kostot e ardhshme të karbonit), rreziku i kredisë (rreziku i kundërpartisë dhe margjinalizimi) etj. Të njëjtat kushte bujare si ato të ofruara sipas marrëveshjeve të blerjes së energjisë nuk mund të ishin arritur në kushtet e tregut. Në vend të kësaj, rreziqet përballohen nga qeveria e Kosovës nëpërmjet kompanisë publike – dhe përfundimisht përkthehen në kostot për furnizuesit dhe klientët ose subvencionet direkte dhe të vazhdueshme nga Qeveria – ndërsa ContourGlobal gëzon një fitim të garantuar dhe pa rrezik. Sekretariati është gjithashtu i shqetësuar se marrëveshjet kontraktuale do të zvogëlojnë më tej kapacitetet e Kosovës për pjesëmarrje në tregun rajonal, duke përfshirë bashkimin e planifikuar të tregut me Shqipërinë.
Elemente të tjera potencialisht kritike në grupin e kontratave të përmbyllura në dhjetor 2017 përfshijnë përjashtime nga taksat dhe detyrimet doganore, garancitë shtetërore dhe transferimi / dhënia me qira e tokës nën çmimin e tregut.
Është e rëndësishme të theksohet se vlerësimi paraprak i Sekretariatit nuk do të thotë domosdoshmërisht që përparësitë e identifikuara si ndihmë shtetërore nuk mund të konsiderohen të pajtueshme me objektivat e Traktatit të Komunitetit të Energjisë. Kjo megjithatë do të kërkonte një vlerësim dhe miratim të thellë nga Komisioni i Ndihmës Shtetërore të Kosovës para nënshkrimit të marrëveshjes së blerjes së energjisë, potencialisht në bashkëpunim me Sekretariatin. Sidoqoftë, për aq sa dimë, marrëveshjet nuk janë prezantuar asnjëherë në atë Komision, i cili në vetvete është në kundërshtim me ligjin për Komunitetin e Energjisë dhe Kosovën. Përvoja në Poloni dhe Hungari tregon se ekziston një rrezik i konsiderueshëm që investitori do të përfitonte nga çdo ndihmë të paligjshme të dhënë (në fund të fundit pas pranimit në BE), e cila mund të çojë në arbitrazh të investimeve.
Sekretariati do të vazhdojë diskutimet mbi kornizën kontraktuale që zbatohet në projektin Kosova e Re me autoritetet e Kosovës. Në fund të fundit, ajo do të duhet të sigurojë përputhshmërinë me Traktatin që themelon Komunitetin e Energjisë për të mirën e qytetarëve të Kosovës dhe të rajonit. Do ta marrë atë përgjegjësi seriozisht.
Burimi: https://energy-community.org/news/Energy-Community-News/2018/06/14.html
